Spis treści
Historia Szkocji, Wikingowie, Piktowie, najważniejsze wydarzenia
Zanurzmy się odrobinę w historii Szkocji, szczyci się ona bowiem bardzo długimi dziejami, które mają początki w prehistorii. Wyobrażacie sobie, że dzieje te mogą być nawet wcześniejsze od tych w Rzymie, Grecji a nawet od egipskich piramid. Tak bardzo odległa przeszłość możliwa była do identyfikacji wyłącznie dzięki przetrwaniu różnych zabytków materialnych, które możemy znaleźć na odległych szkockich wyspach. Pierwsze ślady można zaobserwować cofając się mniej więcej 8000 lat wstecz.
W poniższych opisach będziemy używać terminu Szkocja lub Szkoci, jednak trzeba wspomnieć, że nazwa Szkocja powstała dużo później. Pierwszym terminem określającym ówczesną Szkocję była Kaledonia a ich mieszkańcy zwani byli Kaledończykami.
Historia, którą Wam opowiem będzie okrojona, lecz pełnia ciekawostek i najważniejszych faktów, tak aby w przystępny sposób dać Wam wyobrażenie tego co stało się w Szkocji wiele lat temu, a co dziś zachowało się w postaci historii, opowieści czy kronik.
Kraj, który w wielu aspektach będąc w Europie rozwijał się niestety jako ostatni może mieć swoje plusy, to właśnie dzięki temu do dzisiaj zachowały się tutaj zabytki prehistorii, nieskażone żadnymi zmianami kulturowymi. Kiedy pierwsi osadnicy osiedlili się na tych ziemiach tuż po ustąpieniu powłoki lodowcowej cały ten teren był bardzo trudny do zamieszkania. Najstarsze z nich można znaleźć na Orkadach, tam oprócz słynnych kręgów kamiennych można znaleźć także kurhany oraz wyjątkową prehistoryczną osadę mieszkalną.
Opisując najdawniejszych osadników warto wspomnieć, że na początku byli oni zbieraczami, zajmowali się również myślistwem a w późniejszym czasie rolnictwem. Dziś naturalny element krajobrazu jakim są na przykład wrzosowiska jest pamiątką po tamtych czasach, tak właśnie powstały tereny, które w dawnych czasach były lasami, zostały one wypalone tak aby stworzyć odpowiedni teren pod uprawę. Wracając do tematu kamiennych kręgów, które istnieją do dziś jest ich około 30 zawdzięczamy je przedstawicielom kultury z dawnych czasów, bo to właśnie z nimi jest związana najstarsza część historii Szkocji
Opowiadając o historii Szkocji warto cofnąć się jeszcze bardziej wstecz do 10.000 p.n.e wtedy bowiem nastała era paleolitu była to inaczej mówiąc era kamienia łupanego. To w tym właśnie okresie ludzie polowali na ryby, trudzili się w zbieraniu owoców, orzechów, korzeni muszli i zabijali również dzikie zwierzęta. Jeśli chodzi na przykład o narzędzia to te najstarsze które przetrwały w Szkocji pochodzą mniej więcej z okresu neolitu przypadającego na 3000 przed naszą erą, już wtedy nieco bardziej wykształcił się wędrowny tryb życia a myśliwy tak zwani zbieracze używając narzędzi wybierali się na polowania. Z tamtych czasów pozostały również części budynków mieszkalnych na przykład na Orkadach można zobaczyć sporo ruin właśnie z tamtych okresów
Piktowie
Jednak tak naprawdę zagłębiając się w historię Szkocji przychodzi na myśl okres w którym ziemię Szkocji (ówczesnej Kaledonii) zamieszkali Piktowie oraz kiedy Rzymianie najeżdżając Wielką Brytanię próbowali również zagarnąć tereny szkockie, jednakże nie było to takie proste. Piktowie jako lud zamieszkujący w tamtych czasach nazwany bardzo często jako ‘’plemiona dzikusów’’ okazali się bardzo kłopotliwi dla Rzymian. Piktowie, których nazwa oznacza po łacinie ‘’namalowane’’ była dość sporą grupą ludzi, którzy pod żadnym pozorem nie chcieli podporządkować się władzy rzymskiej, walczyli w sposób dość prymitywny, czyli partyzancki i skutecznie odpierali ataki wroga.
I choć niektórzy nazywają ich dzikusami teraz już wiemy że zupełnie niesłusznie. Szkocja jako stosunkowo zimny kraj wymuszał na nich noszenie ubrań a co za tym idzie musieli te ubrania stworzyć, wiemy po historiach przedstawionych na kamieniach, że lubili zwierzęta, można zatem przypuszczać, że je hodowali, jak również jeździli konno.
Metody architektoniczne jakie używali są również zaskakujące. Jednym z najważniejszych archeologicznych odkryć dotyczących właśnie Piktów jest klasztor, właśnie badania tego miejsca mogły przybliżyć archeologów oraz historyków do odpowiedzi na pytanie kim był ten lud, czym się tak naprawdę zajmowali, dlaczego wygiął i co się naprawdę z nimi stało. Zadziwiającą kwestią jest fakt że ludzie którzy zbudowali ten klasztor użyli specjalnych proporcji tak zwanej złotej selekcji czyli boskiej proporcji, która o dziwo była znana dopiero w renesansie a co a co za tym idzie setki lat później. Jak zatem jest możliwe jest, że tak prymitywny lód w tak wyrafinowany sposób potrafił budować. Przypomnijmy że tego typu proporcje można na przykład znaleźć w katedrze Notre Dame w Paryżu w Akropolu w Atenach czy nawet w piramidach egipskich. Lud ten stanowi jedną z największych zagadek jeśli chodzi o zaginione narody Europy, wielu historyków uważa Piktów za niezwykłych artystów, wyrażali oni siebie i wszystko to co ich otacza przez rysunki i malowidła na kamieniach. Mogli na przykład narysować orła, łososia, wilka jedną linią stwarzając piękne rysunki, nikt nawet Anglosasi nie potrafili tak dobrze rzeźbić w kamieniu, stało się to dopiero w renesansie. Informacje pozostawione na kamieniach są szczątkowe, a historycy wciąż nie mogą stworzyć jednej wielkiej całości, więc nadal pozostaje pytanie kim byli, jakim językiem władali i co się z nimi stało.
Wojna z Piktami
Jak wspomnieliśmy wiele problemów wojskom rzymskim przysporzyli właśnie Piktowie, którzy sprzeciwiali się władzom Rzymu i pod żadnym pozorem nie dopuszczali ich na swoje terytoria. Znosili oni głód i wszelkiego rodzaju niewygody a w razie niebezpieczeństwa byli w stanie cofać się na bagna gdzie żywiąc się czymkolwiek mogli przetrwać długi okres czasu. Tu nie było ani dróg ani miast, można było co najwyżej znaleźć kilka mniejszych grodów ulokowanych gdzieś na wybrzeżu. Piktowie nadal pozostali poganami, jeszcze wtedy daleko im było do nawrócenia.
Pierwsze próby podboju dzisiejszej Szkocji dokonano mniej więcej w latach 70 naszej ery wówczas Piktowie zostali zmuszeni do podjęcia bitwy pomimo tego że preferowali walkę partyzancką. I choć wydawać by się mogło że liczebność lokalnych była większa to jednak ulegli oni dobrze przygotowanej, również taktycznie i obronnie grupie wojsk rzymskich. Pomimo znacznych strat, część Piktów zdołała uciec w pobliskie knieje a Rzymianie doszli do wniosku, że ciężko jest toczyć walki z pochowanymi w niedostępnych częściach kraju przeciwnikami. Poza tym północne tereny, nie były ponoć terenami bardzo atrakcyjnymi dla Rzymu postanowili więc zostawić Piktów spokoju a dla bezpieczeństwa wybudowali Mur Hadriana oraz Wał Antonina, który powstał nieco dalej na wysokości dzisiejszego Glasgow. Został zbudowany po tym jak armia Rzymska wepchnęła nieco Piktów dalej na północ. Trwało to do roku 164 kiedy to potomkowie Pików zmusili Rzymian z powrotem do powrotu w okolice murów Hadriana.
Ale czy to prawda, czy Rzymianie rzeczywiście wycofali się twierdząc że nie mają czego szukać w Szkocji, skoro tak naprawdę można było znaleźć w tym kraju bardzo dużo ołowiu, srebra, złota oraz wiele innych dóbr naturalnych. Mogli również zarobić na niewolnictwie. Czyż nie jest przypadkiem tak że nie chcieli zaatakować Szkocji, ponieważ wiedzieli, że Piktowie nie poddadzą się bez walki, to pytanie również pozostaje bez odpowiedzi. Warto również wspomnieć że Piktowie jako starożytny lud, który przeciwstawiali się najeźdźcom, przetrwał również Inwazję Wikingów zachowując odrębną kulturę i rasę. Szkoda tylko że nadal nie wiadomo co tak naprawdę się z nimi stało.
Z ostatnich wydarzeń walk z Rzymianami można wywnioskować że dochodziło do wielu grabieży dokonywanych przez Piktów w okolicach murów Hadriana. Innym terenem obronnym jest było również Gask Ride ( 32 km, położone w okolicach Perth), datowanym na rok 70, tu również dochodziło do potyczek partyzanckich.
W późniejszych latach rzymska armia nieco osłabła a obronę stanowiły wojska pomocnicze, które nie były przyzwyczajone do barbarzyńskiej walki Piktów, jeszcze gorzej było pod koniec IV wieku, kiedy w 1410 roku legiony wycofano z Brytanii na stałe. W późniejszym okresie losy Piktów układały się zmienne, wciąż stosowali walkę partyzancką, wciąż napadali i grabili. Od tamtej pory można powiedzieć że Piktowie stopniowo ulegali militarnie jednak nie Rzymianom a Szkotom, którzy już w tamtym okresie zamieszkiwali inną część Szkocji. Zmiany zarówno kulturowe jak i językowe zmieniły się w 848 kiedy to MacLaine został również królem pików, tak narodziło się królestwo Szkocji w którym ten legendarny lud został zapomniany.
Pomimo tego, że waleczni Rzymianie zbudowali tak liczne imponujące fortyfikacje jak ściana Hadriana w obronie północnej granicy jak również muru Antoniego prowadzonego przez środkową część Szkocji oraz kolejne fortyfikacje takie jak: Gas Ride nie udało im się pokonać walecznych ludów Szkocji, ostatecznie Rzymianie zmuszeni zostali do wycofania się z Wielkiej Brytanii. Duża część muru Antonina przetrwała do dzisiaj została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Kto żył w Szkocji oprócz Piktów,
Szkocja ( kto żył w Szkocji oprócz Piktów, jak powstała Szkocja) – chrystianizacja
Posługując się terminologię Szkocja warto dodać że w czasach rzymskich takiego kraju jak Szkocja po prostu nie było, obszar ten znany był pod nazwą Kaledonia a ludzie którzy zamieszkiwali ten teren byli znani jako Kaledończycy. To wtedy na tych terenach można było spotkać wiele grup ludzi oraz ich plemion, część z nich była podporządkowana rządom Rzymian, część buntowniczo z nimi walczyła a największym przełomem w walkach pomiędzy Kaledończykami i Rzymianami doszło w roku 84 naszej ery kiedy to plemiona Kaledońskie wspólnymi siłami zdecydowały się najechać armię rzymską. Do walki doszło w Grampianach (pasmo górskie w Szkocji) niestety pomimo liczebność armii Kaledończycy nie zdołali pokonać Rzymian, ponieważ ci byli oni lepiej zorganizowali i mieli lepszą taktykę. Warto także zapoznać się z nazwą Klanów, która dotyczy wspólnot ludzi, o których pisałem w poniższym temacie
Zwiedzanie Szkocji poza utartymi szlakami
Brytowie
Jednak tych których uważa się za prawdziwy Szkotów to Szkoccy Celtowie tak zwani Bytowie którzy pojawili się w Szkocji około 400 p.n.e .Można by podzielić ich na dwie grupy osadnicze. Jedna która przybyła z południa, to Brytowie oraz druga z zachodu byli to Iroszkoci. Brytowie zamieszkiwali tereny południowo-zachodniej Kaledonii i na wskutek bliskości z Rzymianami wnieśli oni elementy romańskie. Warto wiedzieć że dzisiejsza dzielnica Strathclyde kiedyś była nazwana doliną Clyde i było to państwo Brytów, mało dzisiaj się o tym wspomina. Wiadomo jednak, że dzięki działalności Świętego patrona Glasgow Mungo okolice te uległy stopniowej chrystianizacji, miało to miejsce w drugiej połowie V wieku kiedy to Strathclyde ostatecznie przyłączyło się do Alby ( Szkocji ) czyli pomiędzy 1018 a 1054 rokiem.
Iroszkoci
Kolejną grupą ludności która przybyła do Szkocji w krótkim okresie po Brytach to Iroszkoci, pochodzili oni z Irlandii, wdarli się oni na stały ląd od zachodu i przejęli archipelag Hebrydów, potem wdarli się na stały ląd, miało to miejsce w IV wieku a ich ekspansje można było potwierdzić po licznych lokalnych nazwach, które wywodziły się z języka celtyckiego, to oni właśnie utworzyli celtyckie królestwo obejmujące część Szkocji a przede wszystkim Hebrydy i Argyll.
Jednak najistotniejszą kwestią jest to że przeprowadzili oni chrystianizacji prawie w całej Szkocji, mało tego została ona przeprowadzona w sposób pokojowy. Jeśli chodzi o chrystianizacje to pojawia się tutaj nazwisko: Świętego Kolumbana, był on uważany za pierwszego apostoła i to on wziął na siebie główny ciężar związanych z chrystianizacją. Opuszczając swoją ojczyznę św Kolumban wraz z dwunastoma towarzyszami, osiadł na hebrydzkiej wyspie Jona i właściwie tutaj tak naprawdę doszło do nawrócenie Piktów. Collum Gille zwany również Świętym Kolumbanem nawrócił ówczesnego władcę Piktów imieniem Brude, Jeśli chodzi o chrystianizacji to warto wspomnieć o jeszcze kilku ciekawych kwestiach, otóż nawrócenie króla Piktów nie było łatwe, można nawet rzec że była to kwestia przypadku, kolejną rzeczą było to że Irlandzcy Szkoci propagowali nieco inny rodzaj chrześcijaństwa, choć wszystkie te odrębności zniknęły w połowie 11 wieku.
Król Kenneth MacAlpin jak wspomnieliśmy został pierwszym królem Szkotów i Piktów miało to miejsce w roku 848, natomiast w 943 roku nie używano już określeń Piktów, a krainę o której mowa nazwano kolejno Albą a później Szkocją.
[b]Lista królów Piktyjskich [/b]
Wikingowie
Nieproszeni, nagle i niespodziewanie w ciągu kilku lat stali się postrachem chrześcijańskiego świata, znani byli jako Duńczycy, Norwegowie, Skandynawowie, ludzie północy, Normanowie. Wikingowie postrzegani jako zwykli korsarze, zjawiają się niczym burzowe chmury z północy, początkowo w postaci niewielkich band łupieżców, później jako całe floty i armia dotarli z północnej Europy, ze Skandynawii strona dzisiejszej Norwegii, Szwecji i Irlandii północnej.
Ich łodzie były arcydziełem ówczesnego szkutnictwa, ten niezawodny statek mógł żeglować po płytkich wodach i nie potrzebował miejsc do kotwiczenia dzięki jego konstrukcji. Przystanią dla nich mogła być każda pochyła plaża, mogli też manewrować na wodach niedostępnych dla większości ówczesnych europejskich statków. Wikingowie atakowali nie tylko wyspy i wybrzeża co jak łatwo się domyślić zaskakiwało i przerażało ich ofiary na żaglach lub wiosłach, co więcej ich zdumiewająco szybkie łodzie nie tylko umożliwiały atak z zaskoczenia ale były wystarczająco zwrotne by w razie potrzeby zapewnić sprawny odwrót
Krwiożercze naloty Wikingów, palenie wiosek, mordowanie to typowa reputacja jaka ugruntowała się w naszych przekonaniach ,czy tak było naprawdę? Wiemy z kronik historycznych że Wikingowie przybywając do Szkocji mieli tutaj swojego orędownika, widzieli oni że przybywając na tereny Szkocji muszą uważać na tubylców, są niebezpieczni i że język jakim się porozumiewają jest niezrozumiały a pogoda jest zawsze bardzo zła. To tak byli postrzegani ci, którzy mieszkali na terenach dzisiejszej Szkocji. Warto dodać w tym miejscu że Szkocja była co prawda interesującym ośrodkiem jeśli chodzi o handel na świat ale apetyt wikingów był dużo większy, rozciągał się aż od nowej Fundlandii aż po Bliski Wschód i jeszcze dużo dalej, mówi się także że to Wikingowie jako pierwsi dotarli do Ameryki, jeśli chodzi o samą Szkocję to Wikingowie osiedlili się na tych terenach na około 300 lat, zajmowali się handlem, mieli dużo zwierząt, zajmowali się także rolnictwem, mieli dużo upraw takich jak na przykład jęczmień czy owies nie wspominając już o gromadzeniu roślin leczniczych.
To Co wiemy na dzień dzisiejszy to to że w około 750 roku przed naszą erą tereny dzisiejszej Skandynawii cierpiały z powodu nadmiaru ludności, również problemem były małe grunty rolne, dlatego wikingowie postanowili wykorzystać swoje umiejętności żeglarskie aby poszukać nowych lądów. Wiele informacji jest niejasnych, szczególnie jeżeli chodzi o związki z wikingami na Szetlandach czy Orkadach, to co wiadomo na pewno to fakt że musiał istnieć jakieś pewien kontakt pomiędzy społecznościami piktów oraz wikingami. Okazało się że na Orkadach znaleziono grzebienie, które zostały wykonane z poroża renifera, na tym samym lądzie znaleziono również groby kobiety z zachodu z przełomu 9 i 10 wieku. Okazało się również że badania wykazały że została ona pochowana sposób pogański zabierając ze sobą do grobu typowe towary takie jak srebrny pierścień z ornamentem, grzebienie, wełniany sierp, nożyce czy parę brązowych broszek. Można zatem przyjąć że na Orkadach Piktowie byli tam bardzo aktywni w okresie mniej więcej około 7 wieku natomiast około 9 wieku można przyjąć że władzę przejęli wikingowie. Kolejnym ciekawym odkryciem był fakt że pomimo tego że wielokrotnie mówi się i twierdzi że wikingowie doprowadzali do rzezi plądrujących i pozyskując nowe tereny, nie ma tak naprawdę bardzo dużo dowodów archeologicznych które wskazywałyby by na to. Jeden z historyków z Orkadów, który stwierdził że podczas najazdu Wikingów osoby zamieszkujące tamtejsze tereny zachowały zdrowy rozsądek wiedzieli że nie mają szans i w sposób dobrowolny pozwolili osiedlić się przybyszom.
Kolejnym dowodem który wskazuje na to że tereny osiedleńcze przez wikingów dokonały się w sposób pokojowy na przykład w takich miejscach jak Orkady jest niedawna analiza DNA. Wykazała ona że zarówno mężczyźni jak i kobiety przybyli na wyspę, co może oznaczać stabilną i pokojową integrację, przewiduje się również że ich głównym celem było założenie gospodarstw. Ponadto badania DNA wykazały również że ponad 30% rdzennej ludności zamieszkujące dzisiejsze Orkady, wykazuje skandynawskie pochodzenie i to nie tylko pochodzenie w linii macierzystej ale także ojcowskiej. Okazało się również że około połowy liczby DNA ludności autochtonicznej (około 15%) bezpośrednio identyfikowane skandynawskie pochodzenie i z bardzo wysokim udziałem skandynawskich samców, może być zatem to dowodem że większość samotnych Wikingów zajęło się lokalnymi kobietami i osiedliło się tam. Wikingowie zamieszkiwali głównie północne i zachodnie części Szkocji oraz okolice Inverness.
Podsumowując ciężko wysnuć jakieś dowody na to że tak naprawdę Wikingowie byli okrutni czy bezlitośni, to co istnieje natomiast to to że ingerencja w Szkocji z wikingami mogła przebiegać w sposób w miarę spokojny i określony, wykazano również że Wikingowie którzy przybywali na wyspy bardzo często zawierali małżeństwa z lokalną ludnością odziedziczając tym samym nie tylko język ale również zwyczaje. Warto także dodać że Wikingowie byli ludźmi o pewnych tradycjach, zawsze starali trzymać się blisko siebie, szczególnie w otoczeniu krewnych. Wiele podobieństw zostało zauważonych jeśli chodzi o styl gospodarowania, techniki hodowli zwierząt takich jak owce, bydło czy kozy.
Jak wynika z wielu zapisków można dowiedzieć się że wikingowie mieli obsesję na punkcie higieny osobistej, angielski kronikarz z 8 wieku twierdził że wikingowie zawsze czesali włosy, używali kąpieli i zmieniali bieliznę co dawało pewną przewagę nad Anglosasami jeśli chodzi o uczucia miejscowych dziewcząt. Są również inne dowody które sugerują o dość dużej higienie osobistej, są to liczne znaleziska zestawów pielęgnacyjnych.
Istnienie Wikingów na tych terenach zakończyły się wraz ze śmiercią angielskiego króla Harolda z 1066 pokonanego przez Williama z Normandii. Taką najwłaściwszą datą podaną przez historyków, były by lata 1472 1482 kiedy to przekazano Szetlandy Szkocji w ramach przekazu pieniężnego.
Maria Stuart-królowa Szkocji
Historia tej dzielnej władczyni, jest warta opowiedzenia. Przenosimy Was do Szkocji do niestabilnych czasów politycznych i religijnych zawarowań, to właśnie wtedy pojawia się ona, ta, która miała zmienić wszystko, wykształcona, mądra i dzielna, co osiągnęła, czym zaskarbiła sobie uwielbienie Szkotów, o tym wszystkim przeczytacie w naszym nowym artykule, w którym opisujemy historię Marii Stuart, szczegóły poniżej:
Kolejne dalsze dzieje Szkocji aż do dnia dzisiejszego to już zupełnie inna historia, więcej o niej przeczytacie w temacie poniżej